Η βιολογική γεωργία έχει αμέτρητα οφέλη για το φυσικό περιβάλλον και την κοινωνία, αλλά συχνά παραβλέπονται. Αυτό το άρθρο περιγράφει ορισμένα από τα οφέλη της βιολογικής γεωργίας, διερευνώντας το ρόλο της επιστήμης, των καταναλωτών και της έρευνας και καινοτομίας.
Μετασχηματισμός του γεωργικού συστήματος
Ο μετασχηματισμός των γεωργικών και διατροφικών μας συστημάτων είναι επειγόντως αναγκαίος για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και την επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) των Ηνωμένων Εθνών. Για το λόγο αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δρομολογήσει διάφορες πολιτικές για να καταστήσει τα διατροφικά συστήματα της ΕΕ βιώσιμα και κλιματικά ουδέτερα έως το 2050. Έχουν τεθεί υψηλοί στόχοι με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, συμπεριλαμβανομένων των στρατηγικών "Από το αγρόκτημα στο πιρούνι" και "Βιοποικιλότητα".
Για τη δημιουργία δίκαιων, υγιών και φιλικών προς το περιβάλλον συστημάτων τροφίμων, η Στρατηγική Farm to Fork στοχεύει στη μείωση κατά 50% των απωλειών θρεπτικών συστατικών και της χρήσης χημικών φυτοφαρμάκων κατά 50%, καθώς και των πωλήσεων αντιμικροβιακών ουσιών για τα εκτρεφόμενα ζώα. Επιπλέον, η στρατηγική για τη βιοποικιλότητα στοχεύει στην αύξηση των χαρακτηριστικών τοπίου υψηλής ποικιλομορφίας σε τουλάχιστον 10% της γεωργικής γης5.
Τέλος, ο στόχος για την επίτευξη βιολογικής γεωργίας σε τουλάχιστον 25% της γεωργικής γης της ΕΕ έως το 2030, που περιλαμβάνεται τόσο στη στρατηγική "Από το αγρόκτημα στο πιάτο" όσο και στη στρατηγική για τη βιοποικιλότητα, δείχνει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί τη βιολογική γεωργία ως μέρος της λύσης για την επίτευξη των άλλων στόχων.
Αναγνωρίζονται σωστά τα οφέλη της βιολογικής γεωργίας;
Αν και η βιολογική γεωργία προστατεύει το περιβάλλον και οι μέθοδοι παραγωγής της υποστηρίζονται από επιστημονικές έρευνες, οι δυνατότητες και η παραγωγικότητα του βιολογικού τομέα αμφισβητούνται συχνά από διάφορους πολιτικούς και επιστήμονες3,10. Τελευταία, η αύξηση των τιμών των γεωργικών προϊόντων λόγω του πολέμου στην Ουκρανία χρησιμοποιείται ως επιχείρημα για την εγκατάλειψη των στόχων της στρατηγικής "Από το αγρόκτημα στο πιρούνι" και της στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα.
Αυτό δείχνει ότι τα οφέλη της βιολογικής γεωργίας δεν αναγνωρίζονται σωστά. Παρόλο που πρόκειται για μια ιδιαίτερα αποδοτική και περιβαλλοντικά ορθή μορφή γεωργίας, η οποία είναι προσανατολισμένη στην αρχή των κλειστών κύκλων θρεπτικών ουσιών, η βιολογική γεωργία τυγχάνει πολύ μικρής εμπιστοσύνης14.
Ο ρόλος της επιστήμης
Οι επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι η βιολογική γεωργία έχει πολλά πλεονεκτήματα έναντι της συμβατικής γεωργίας. Η βιολογική γεωργία συμβάλλει ιδιαίτερα θετικά στους τομείς:
- Διατήρηση του νερού
- βιοποικιλότητα
- γονιμότητα του εδάφους
- προστασία και προσαρμογή στο κλίμα
- αποδοτικότητα των πόρων
- και την καλή διαβίωση των ζώων10.
Μια ανασκόπηση περισσότερων από 800 μελετών σε εύκρατα κλίματα έδειξε ότι η ποικιλομορφία της χλωρίδας, των πτηνών, των εντόμων και των αραχνών είναι σταθερά υψηλότερη υπό βιολογική διαχείριση. Τα αποτελέσματα αυτά επιβεβαιώνουν τον θετικό αντίκτυπο της βιολογικής διαχείρισης στη βιοποικιλότητα13.
Η βελτιστοποίηση της διαχείρισης του αζώτου είναι ζωτικής σημασίας για τη βελτίωση της γονιμότητας του εδάφους και τη μείωση των αρνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Πραγματοποιήθηκε σύγκριση των εισροών αζώτου, των εκροών αζώτου και του ισοζυγίου αζώτου μεταξύ 30 ζευγαριών συμβατικών και βιολογικών γεωργικών εκμεταλλεύσεων στη Γερμανία. Στο 90% των συγκρίσεων, το πλεόνασμα αζώτου ήταν χαμηλότερο στα συστήματα βιολογικής γεωργίας και η αποτελεσματικότητα της χρήσης του αζώτου ήταν υψηλότερη στο 60% των ζευγαριών4.
Ο συνδυασμός οργανικών λιπασμάτων, κομπόστ και λιγότερο εντατικής κατεργασίας του εδάφους έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνει σημαντικά την ποιότητα του εδάφους2. Σε μια μακροχρόνια δοκιμή με αργιλώδη εδάφη υπό οργανική διαχείριση, η μειωμένη κατεργασία του εδάφους οδήγησε σε υψηλότερη περιεκτικότητα σε οργανικό άνθρακα, μικροβιακή βιομάζα και μικροβιακή δραστηριότητα σε σύγκριση με το όργωμα7.
Όσον αφορά την κλιματική αλλαγή, τα βιολογικά συστήματα μπορούν να συμβάλουν στον μετριασμό των αερίων του θερμοκηπίου στον γεωργικό τομέα, μειώνοντας τις εκπομπές οξειδίου του αζώτου (N2O) - ένα μακροχρόνιο αέριο του θερμοκηπίου - κατά 40% ανά εκτάριο12. Στο πλαίσιο αυτό, μια άλλη δοκιμή πεδίου στη Δυτική Ευρώπη έδειξε ότι οι βιολογικές πρακτικές με μειωμένη κατεργασία του εδάφους αύξησαν τα αποθέματα οργανικού άνθρακα στο επιφανειακό στρώμα κατά 20%, γεγονός που υποστηρίζει τη δέσμευση άνθρακα, τη διαδικασία απομάκρυνσηςτου CO2 από την ατμόσφαιρα και την αποθήκευσή του στη δεξαμενή άνθρακα του εδάφους6.
Ο ρόλος της παραγωγικότητας
Η εστίαση στην παραγωγικότητα στην πολιτική συζήτηση αγνοεί τα πολλά θετικά περιβαλλοντικά οφέλη που παρέχει η βιολογική διαχείριση8. Ενώ μελέτες εκτιμούν ότι η μέση διαφορά απόδοσης μεταξύ συμβατικών και βιολογικών συστημάτων καλλιέργειας στις εύκρατες κλιματικές ζώνες κυμαίνεται μεταξύ 20-25%, οι εκτιμήσεις αυτές ποικίλλουν σημαντικά ανάλογα με την καλλιέργεια και την περιοχή.
Από την άλλη πλευρά, η βιολογική προσέγγιση μπορεί να παρέχει πιο σταθερές συγκομιδές από τη συμβατική παραγωγή. Μελέτες σε ολλανδικές συνθήκες δείχνουν ότι το χάσμα απόδοσης μεταξύ βιολογικής και συμβατικής γεωργίας μειώνεται με την πάροδο του χρόνου, επειδή η παραγωγικότητα του εδάφους αυξάνεται και το αγροοικοσύστημα σταθεροποιείται περισσότερο. Είναι σημαντικό ότι η παραγωγικότητα της βιολογικής γεωργίας είναι ιδιαίτερα αισθητή σε ακραίες κλιματικές συνθήκες, όπως η ξηρασία και οι πλημμύρες - οι οποίες δυστυχώς είναι όλο και πιο συχνές - όπου η βιολογική γεωργία αποδίδει περίπου 30% καλύτερα από τα συμβατικά χωράφια.
Τέλος, η μείωση της παραγωγικότητας μπορεί να μετριαστεί με την αποτελεσματική διαχείριση των θρεπτικών στοιχείων, καθώς και με την εφαρμογή της γεωργίας ακριβείας ή των νέων ψηφιακών τεχνολογιών11.
Ο ρόλος της συμπεριφοράς του καταναλωτή
Μια άλλη εστίαση πρέπει να δοθεί στον επηρεασμό της συμπεριφοράς των καταναλωτών και στην αντιμετώπιση της σπατάλης τροφίμων σε ολόκληρη την τροφική αλυσίδα8. Η διατήρηση των σημερινών στόχων "από το αγρόκτημα στο πιρούνι" θα εξασφαλίσει μακροπρόθεσμα την επισιτιστική ασφάλεια, ενώ ταυτόχρονα θα καταπολεμήσει την κλιματική αλλαγή και την περιβαλλοντική υποβάθμιση1.
Τι χρειάζεται;
Η έρευνα και η καινοτομία είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη και την εφαρμογή βιολογικών αντιλήψεων και συνεπώς για να καταστούν τα συστήματα διατροφής μας βιώσιμα και κατάλληλα για το μέλλον9. Οι βιολογικές γνώσεις και λύσεις µπορούν να εξυπηρετήσουν ολόκληρο τον γεωργικό τοµέα και να ενσωµατωθούν σε δράσεις προστασίας του κλίµατος και της φύσης. Για να συµβεί αυτό, απαιτούνται ισχυρές συµβουλευτικές υπηρεσίες, µε γνώση των µεθόδων βιολογικής παραγωγής.
Συµπερασµατικά, η βιολογική γεωργία συµβάλλει σηµαντικά στα βιώσιµα διατροφικά συστήµατα και θα συνεχίσει να διαδραµατίζει σηµαντικό ρόλο στο µέλλον. Για να επιτευχθούν οι στόχοι της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, απαιτείται μεγαλύτερη αναγνώριση και υποστήριξη της βιολογικής γεωργίας και του επιστημονικού της υπόβαθρου.
Η πλατφόρμα "Γνώση της βιολογικής γεωργίας " θα συνεχίσει να υποστηρίζει την ανταλλαγή απόψεων μεταξύ επιστημόνων, συμβούλων και γεωργών, ώστε να συμβάλει στην περαιτέρω ανάπτυξη του βιολογικού τομέα. Στόχος είναι η διάδοση της γνώσης για τη βιολογική γεωργία σε όλη την Ευρώπη με βάση την επιστημονική έρευνα και η προώθηση της εφαρμογής πρακτικών βιολογικής γεωργίας.
Συντάχθηκε από: Moeskops, IFOAM Organics Europe
Αναφορές
- Aubert, κ.ά. (2022): Aubert: Πόλεμος στην Ουκρανία και επισιτιστική ασφάλεια: ποιες είναι οι επιπτώσεις για την Ευρώπη; | IDDRI
- Aulakha, et al: A review of the influences of organic farming on soil quality, crop productivity and produce quality. Journal of plant nutrition 2022, ahead-of-print, 1-22. https://doi.org/10.1080/01904167.2022.2027976
- Barreiro-Hurle, et al: Μοντελοποίηση περιβαλλοντικών και κλιματικών φιλοδοξιών στον γεωργικό τομέα με το μοντέλο CAPRI. Διερεύνηση των πιθανών επιπτώσεων επιλεγμένων στόχων των στρατηγικών "Από το αγρόκτημα στο πιρούνι" και της βιοποικιλότητας στο πλαίσιο των κλιματικών στόχων για το 2030 και της κοινής γεωργικής πολιτικής μετά το 2020, EUR 30317 EN, Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Λουξεμβούργο, 2021, ISBN 978-92-76-20889-1, doi:10.2760/98160, JRC121368
- Chmelíková, et al. (2021): Αποδοτικότητα της χρήσης αζώτου σε βιολογικά και συμβατικά συστήματα αροτραίας και γαλακτοκομικής γεωργίας στη Γερμανία. Nutr Cycl Agroecosyst, 119:337-354. https://doi.org/10.1007/s10705-021-10126-9(0123456789
- Ευρωπαϊκή Επιτροπή: A European Green Deal. Μια ευρωπαϊκή πράσινη συμφωνία | Ευρωπαϊκή Επιτροπή (europa.eu)
- Krauss, κ.ά. (2022): Soil & Tillage Research 216, 105262. https://doi.org/10.1016/j.still.2021.105262
- Krauss, et al: Enhanced soil quality with reduced tillage and solid manures in organic farming - a synthesis of 15 years. Scientific Reports 10: 4403 | https://doi.org/10.1038/s41598-020-61320-8
- Mueller, et al (2017): Στρατηγικές για την πιο βιώσιμη διατροφή του κόσμου με βιολογικά προϊόντα. Nature Communications, 8(1)
- Rahmann, G. (2017): Η βιολογική γεωργία 3.0 είναι καινοτομία με έρευνα. Βιολογική Γεωργία 7:169-197. DOI 10.1007/s13165-016-0171-5
- Sanders J, Heß J (επιμ.) (2019): Οφέλη της βιολογικής γεωργίας για το περιβάλλον και την κοινωνία. 2η αναθεωρημένη και συμπληρωμένη έκδοση. Braunschweig: Johann Heinrich of the Thünen Institute, 398 σελ, Thünen Rep 65, DOI:10.3220/REP1576488624000 (στα γερμανικά, περιλαμβάνεται περίληψη στα αγγλικά)
- Schrama, M., et al. (2018): Crop yield gap and stability in organic and conventional farming systems. Agriculture, Ecosystems & Environment, 256, σελ. 123-130. DOI: 10.1016/j.agee.2017.12.023
- Skinner, κ.ά. (2019): The impact of long-term organic farming on soil-derived greenhouse gas emissions. Scientific Reports, 9:1702 . https://doi.org/10.1038/s41598-018-38207-w.
- Stein-Bachinger, et al. (2020): Σε ποιο βαθμό η βιολογική γεωργία προάγει τον πλούτο και την αφθονία των ειδών στα εύκρατα κλίματα; A review. Org. Agr. (2021) 11:1-12.
- Wachendorf, M., Bürkert, A. & Graß, R. (2022): Γκρέτσεν, Γκάρντεν και Γκάρντεν, Graff, Graff: Βιολογική γεωργία, 2η έκδοση. Eugen Ulmer KG. https://doi.org/10.36198/9783838585796 (στα γερμανικά)
Περαιτέρω πληροφορίες
- Hamadttu Abdel Farag El-Shafie (2022): Impacts of Organic Farming on Insects Abundance and Diversity. IntechOpen. DOI: 10.5772/intechopen.102035
- ICROFS (2015): The Contribution of Organic Farming to Public Goods in Denmark (Η συμβολή της βιολογικής γεωργίας στα δημόσια αγαθά στη Δανία). Buchs A/S. icrofs.dk/fileadmin/user_upload/Knowledge_synthesis_-_short_edition.pdf
- IFOAM EU & FiBL (2016): Organic farming, climate change mitigation and beyond. ifoameu_advocacy_climate_change_report_2016.pdf (organicseurope.bio)
- Mahmud, et al: Nitrogen Losses and Potential Mitigation Strategies for a Sustainable Agroecosystem (Απώλειες αζώτου και πιθανές στρατηγικές μετριασμού για ένα βιώσιμο αγροοικοσύστημα). Sustainability 2021, 13, 2400. https://doi.org/10.3390/su13042400
- Muller, et al:Nat Commun 8, 1290.https://doi.org/10.1038/s41467-017-01410-w
- Scialabba, N., & Müller-Lindenlauf, M. (2010): Βιολογική γεωργία και κλιματική αλλαγή. Renewable Agriculture and Food Systems, 25(2), 158-169. doi:10.1017/S1742170510000116
- Skinner, κ.ά. (2019): Ο αντίκτυπος της μακροχρόνιας βιολογικής γεωργίας στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που προέρχονται από το έδαφος. Scientific Reports, 9:1702. https://doi.org/10.1038/s41598-018-38207-w
- TP Organics (2022): TP Organics Research Briefing - Επιστημονικά στοιχεία για τη συμβολή της βιολογικής γεωργίας στη βιώσιμη επισιτιστική ασφάλεια
- Tuck, κ.ά. (2014): Η ένταση της χρήσης γης και οι επιπτώσεις της βιολογικής γεωργίας στη βιοποικιλότητα: μια ιεραρχική μετα-ανάλυση. J Appl Ecol, 51: 746-755. https://doi.org/10.1111/1365-2664.12219
- Wang, et al. (2021): Factors That Influence Nitrous Oxide Emissions from Agricultural Soils as well as Their Representation in Simulation Models: A Review. Agronomy 2021, 11(4), 770. https://doi.org/10.3390/agronomy11040770.